رویکرد سیستمی به استراتژی و مقایسه آن با مدیریت استراتژیک کلاسیک

در تمامی رویکردهای تدوین استراتژی محیط نقش دارد. اما برخی از اندیشمندان معتقدند که عوامل محیطی نظیر فرهنگ، تاریخچه و دیگر موارد اجتماعی کاملا نظریه ها و تصمیم گیری ها را تحت تاثیر قرار میدهند. این افراد حتی پا را فراتر گذاشته و اصرار دارند که هر بافت اجتماعی منطق و دلایل خاصی را برای هدف گذاری و به دنبال آن برای یافتن استراتژی دارند. 

از کوزه همان تراود که در اوست

شیخ بهایی

به دلیل درهم تنیدگی و پیچیده بودن نظام های اجتماعی و افراد، غیر منطقی است که فرض کنیم فعالیت های اقتصادی در جایی غیر از اجتماع اتفاق می افتد. دولت، خانواده، سوابق حرفه ای و دانشی حتی دین و قومیت افراد شبکه ای ایجاد میکند که آنقدر قدرتمند است که افکار، اهداف و ابزارهای تصمیم گیری و تدوین استراتژی را تعیین میکند. به همین خاطر است که رفتاری که در یک بافت اجتماعی غیرمنطقی و ناکارآمد است در شهر، کشور و یا گروه اجتماعی دیگر کاملا منطقی است.

طبقات اجتماعی، دولت ها، ملت ها، صنایع، خانواده و جنسیت متغیرهای تعیین کننده استراتژی هستند.

فرهنگهای مختلف استراتژی را چگونه تعریف میکنند؟

تا الان خواندیم که عده از نظریه پردازان رویکرد سیستمی به استراتژی دارند و عقیده دارند که فرهنگ و ساختارهای اجتماعی استراتژی را مشخص میکنند. برای درک صحت این مطلب خواندن برخی مثالها خالی از لطف نیست. قبل از ادامه اگر میخواهید از جزئیات نظریه کلاسیک استراتژی آشنا شوید این مطلب را مطالعه کنید.

طبق نظریه کلاسیک ابتدا باید برنامه ریزی استراتژیک انجام داد سپس گام به گام برنامه را پیاده سازی و اجرا کرد. این رویکرد در آمریکای شمالی و در دوره پس از جنگ ظهور پیدا کرد. اما سوال اینجاست که آیا این رویکرد در همه کشورها قابل اجراست؟‌ بطور قطع پاسخ اندیشمندان سیستمی استراتژی خیر است. شاهد این مطلب نگاه ژاپنی ها به استراتژی است. پاسکال مطرح میکند که ژاپنی ها مفاهیمی نظیر استراتژی بنگاه (Corporate Strategy) را قبول ندارند. بر همین اساس موفقیت هوندا در بازار موتورسیکلت های کوچک در بازار آمریکا را به خاطر یک برنامه منظم از پیش تعیین شده نمی دانند بلکه از تعهد سرسختانه به یک آرمان و هدف کلی و آمادگی برای یادگیری ( که به آن پایداری انطباقی یا Adaptive persistence میگویند) نشات میگیرد. هوندا علرغم شکستی که در بازار موتورسیکلت های بزرگ داشت، به مدد ایستادگی و تاب آوری توانست در بازار نوپای موتورسیکلت های کوچک موفق شده و به دنبال آن یک استراتژی موفق جدید شکل گرفت. این رویکرد به یادگیری چیزی بیش از یک پدیده فرهنگی است. ژاپنی ها به جای اتکا به برنامه های ازپیش تعین شده، تغیر و انطباق مداوم درون چارچوب های گسترده و مشخص شده را ترجیح میدهند.

در چین نیز تاثیر مفاهیمی چون شانس و سرنوشت مسیر رسیدن به هدف بیشتر از برنامه های نوشته شده توسط خود انسان. همچنین در فرهنگهای مذهبی اتفاقات و رویدادها را حاصل خواست خدا می دانند تا نتیجه فعالیت سنجیده افراد و مدیران سازمان.

محدودیت های ۵ نیروی رقابتی مایکل پورتر از نظر دیدگاه سیستمی

پال شریواستاوا نگاه سیستمی به استراتژی و اینکه استراتژی جزئی از کل جامعه اجتماعی است را تائید میکند. به اعتقاد او مدیریت استراتژیک سنتی یک رشته ی بیطرف علمی نیست. بلکه جزء ایدئولوژی هایی است که برای نظم دهی ساختارهای موجود جامعه آمریکا و جهانی کردن اهداف نخبگان حاکم بر آن به شمار میرود. از آنجا که مدیریت استراتژیک کلاسیک (عقلائی یا سنتی) بر پایه وضعیت کنترل شده و قابل پیش بینی شده طراحی میشود، در نتیجه استراتژیست ها را درون طیف خاص و محدودی از گزینه های استراتژیک گیر می اندازد. 

استراتژی هایی که تنها در جهت افزایش سودآوری و از بالا به پایین شکل میگیرند صرفا موضوعی است برای انجام کارهای مدیران. این استراتژی ها عوامل محیطی مانند دولت و نیروی کار را نادیده میگیرند. به همین دلیل در مدل ۵ نیروی پورتر اثری از این عوامل نمی بینیم.

نتیجه گیری و جمع بندی

دیدگاه سیستمی به طور کل بیان میکند که تمام افراد، سازمان ها و گروهها مانند یک سیستم منسجم به یکدیگر متصل هستند. شکل گیری استراتژی نیز به مانند یک پدیده از این قاعده مستثنی نیست. اهداف استراتژی و شیوه های تدوین استراتژی به مشخصات اجتماعی استراتژیست ها و بافت اجتماعی که در آن فعالیت می کنند، بستگی دارد. به همین خاطر هیچ یک از ۳ رویکرد دیگر تدوین استراتژی (کلاسیک، فرایندی و تکاملی) جامعیت ندارند. رویکرد کلاسیک ممکن است در جنرال موتورز به خوبی پاسخگو باشد اما در بقیه محیط ها کارایی نخواهد داشت. اینکه اصرار بر یک شکل تدوین استراتژی داشته باشیم فاجعه بار است. پیام اصلی دیدگاه سیستمی این است که در تدوین استراتژی باید حساسیت های جامعه شناختی در نظر گرفته شود.